Што хацелі пабудаваць на месцы будучага ЗАГСа ў савецкія часы
У апошнія дні жыхары Маладзечна абмяркоўваюць праект новга будынка гарадскога ЗАГСа, які павінны паўстаць на месцы знесенай стаянкі на Цэнтральнай плошчы. Пакуль у райвыканкаме праходзіць грамадскае абмеркаванняў праекта, маладзечанскі краязнаўца Уладзімір Садоўскі ўзгадвае, што хацелі пабудаваць на месцы будучага ЗАГСа пасля вайны і чаму гэта не атрымалася.
![Праект ЗАГСа, 2019 год. Крыніца: сайт Маладзечанскага РВК](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/01.-ЗАГС-2019-малюнак-840x480.jpg)
Планы забудовы будучай Цэнтральнай плошчы ўзніклі ў пасляваенныя гады. Праўда, ёсць звесткі, што ўжо польскія ўлады ў канцы 1930-х гадоў планавалі засвоіць гэтую частку горада, але іхныя задумкі перакрэсліў верасень 1939-га. Так ці інакш, але ўжо ў генплане 1947 года Цэнтральная плошча была пазначана як новы адміністрацыйны цэнтр абласнога горада. Так, Маладзечна з 1944 да 1960 года мела статус абласнога цэнтра БССР, таму архітэктурныя праекты, створаныя ў гэты прамежак часу, у першую чаргу былі накіраваныя на тое, каб прывесці былы павятовы горад Маладзечна ў адпаведнасць з новым высокім статусам.
![Фрагмент праекта Цэнтральнай плошчы з генплана Маладзечна 1947 года. Крыніца: БДАНТД](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/02.-Плошча-генплан-1947-840x480.jpg)
Цэнтральная плошча будавалася ў наўпростым сэнсе сярод чыстага поля, амаль што на сярэдзіне шляху паміж чыгуначнай станцыяй і раёнам былога фальварка Гелянова, дзе ў даваенныя часы размяшчаўся гарнізон Войска Польскага. Згодна з генпланам 1947 года на пляцоўцы адведзенай пад новы ЗАГС планавалася узвядзенне двух адміністрацыйных будынкаў, пазначаных на плане лічбамі 27 і 28. У тлумачэнні да генплана напісана, што пад нумарам 27 разумеецца будынак “дома судовых органаў”, па просту кажучы абласны суд, а 28 – гэта дом піянераў.
![Фрагмент генплана Маладзечна 1947 года з забудовай Цэнтральнай плошчы. Крыніца: БДАНТД](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/03.-Плошча-генплан-1947-2-840x480.jpg)
Я можна бачыць з вышіні нашага часу, далёка не ўсё запланаванае ў генплане 1947 года было здзейснена. Ні суд, ні дом піянераў, так і не былі пабудаваныя да таго моманту, калі ў 1956 годзе пачаў рабіцца новы генплан горада. Ужо паводле новых распрацовак на пустуючай пляцоўцы быў запланаваны вялікі будынак аблвыканкаму, пазначаны на генплане лічбай 5.
![Фрагмент генплана Маладзечна 1956 года з забудовай Цэнтральнай плошчы. Крыніца: БДАНТД](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/04.-Плошча-генплан-1956-840x480.jpg)
Згодна праекта гэта павінны быў быць тыповы для сярэдзіны 1950-х адміністрацыйны будынак у манументальным але даволі някідкім стылі, бо як раз ў 1955 годзе пачаў дзейнічаць вядомы хрушчоўскі загад у галіне спрашчэння савецкай архітэктуры, вядомы ў шырокіх колах, як “загад аб скасаванні архітэктурных празмернасцяў”. Дарэчы, вельмі падобны будынак пабудавалі ў Мінску у якасці аблвыканкаму Мінскай вобласці.
![Праект будынка аблвыканкама 1956 года. Крыніца: БДАНТД.](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/05.-Праект-аблвыканкам-1956.jpg)
Як і папярэдні, генплан Маладзечна 1956 года не быў рэалізаваны цалкам. І адной з галоўных перашкодаў на шляху яго выкання хутчэй за ўсё стала страта горадам Маладзечна статуса абласнога цэнтра. У 1960-м годзе па загаду Хрушчова ў рэспубліках Савецкага Саюза было праведзена ўзбуйненне адміністрацыйных адзінак, у выніку каторага Маладзечанская вобласць была зліквідаваная – яе раёны былі падзелены паміж трыма суседнімі абласцямі: Мінскай, Віцебскай і Гродзенскай. На фотаздымку Цэнтральнай плошчы 1959 года, які на днях знайшоўся ў фондах Музейна-выставачнага цэнтра расійскага горада Находка, можна пабачыць, што пляцоўка пад будучы адлвыканкам была агарожана і на ёй нават пачаліся земляныя работы. Але, відаць, пасля скасавання вобласці патрэба ў такім вялікім будынку адпала і працы былі спыненыя.
![Урачыстасці на Цэнтральнай плошчы ў 1959 годзе. Крыніца: МВЦ г.Находка](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/06.-Плошча-фота-1959-840x480.jpg)
Да нашага часу незабудаваная пляцоўка ў самым цэнтры горада ператварылся фактычна ў прахадную пустку. На фотаздымках савецкіх часоў можна пабачыць, як падчас свят на плошчы непрывабную пустую пляцоўку закрывалі ад гледачоў шэрагам сцягоў ці плакатаў. У часы незалежнай Беларусі від на пустку перакрыў шэраг прыватных крам і агарожаная стаянка, але зусім нядаўна ўсё гэта было знесена пад патрэбы новага будаўніцтва.
![Цэнтральная плошча ў 1980-я.](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/07.-Плошча-ў-1980я-840x480.jpg)
Цікава, што ў 1980-я гады пры стварэнні новага генплана цэнтральнай часкі Маладзечна, на месцы пусткі планаваўся быдынак аддалена вельмі падобны на цяперашні праект ЗАГСа. На жаль, у мяне пакуль няма інфармацыі пра тое якое прызначэнне меў гэты будынак на мекеце, але цалкам можа быць, што цяперашні праект можа быць працягам ідэй 1980-х гадоў.
![Макет Цэнтральнай плошчы на фота 1980-х.](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/08.-Плошча-макет-1980х-840x480.jpg)
![Макет Цэнтральнай плошчы на фота 2019. Крыніца: сайт Маладзечанскага РВК](https://molodechno.net/wp-content/uploads/2016/04/09.-Плошча-макет-2019-840x480.jpg)
Аўтар: Уладзімір Садоўскі.